با توجه به یادگیری تکنیک‌های پایه در والیبال (پنجه، ساعد، سرویس، اسپک، دفاع) و بالا رفتن مهارت در این تکنیک‌ها باید توانست در بازی و مسابقه به نحو احسن از آنها استفاده کرد، لذا یادگیری تمام این تکنیک‌ها به این منظور است که بتوان در بازی بهترین عملکرد را داشت.
یکی از این مهارت‌ها در آموزش والیبال، پاس دادن در بازی است که در ادامه به آن می‌پردازیم:
در والیبال روز دنیا و در سطوح بالا پاس از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است. اهمیت این موضوع به حدی زیاد می‌باشد که حتی مبنای آنالیز و تحلیل بازی بر اساس موقعیت پاسورها در زمین است.
زمانی که دریافت اول یا توپ گیری تیمی انجام می‌شود، عمل پاس دادن بلافاصله بعد از آن صورت می گیرد و موقعیت را برای حمله مهاجمین تیم مهیا می سازد. در سطوح مختلف از لحاظ فنی و سنی این مهارت در کیفیت‌های متفاوت و با شاخصه‌های گوناگون انجام خواهد شد.
دریافت اول تیم ممکن است شرایط مختلفی داشته باشد و توپ با مدل های متفاوتی در اختیار پاسور قرار بگیرد. اگر توپ به صورت خوب و عالی به منطقه ۳ که همیشه پاسور در آن قرار دارد رسید که پاس‌ها به مهاجمین بنا به درخواست و برنامه‌ریزی قبلی کادر فنی که با یکدیگر هماهنگ شده، داده خواهد شد. اگر توپ‌ها به صورت خوب و عالی نرسید و یا توپگیری در زمین انجام شد، نوع پاس‌ها و مسائل مربوط به این مهارت کاملاً تغییر خواهد داشت که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
والیبال آموزان باید به حدی مهارت خود را در تکنیک‌های پنجه و ساعد بالا ببرند تا همگی بتوانند پاس دادن را در بهترین کیفیت اجرا کنند زیرا پاس دادن از مهم‌ترین بخش‌های بنیادین والیبال می‌باشد.
با تکمیل مهارت و تمرینات پنجه و ساعد، بازیکنان به بلوغ تکنیکی و مهارتی می‌رسند و درک خوبی از پاس پیدا خواهند کرد و می‌توانند در تمامی پست ها کار پاس دادن را انجام دهند و در نتیجه به پیروزی تیم‌های خود در طول مسابقات کمک قابل توجهی کنند.
چرا پاس آنقدر مورد توجه مربیان و اساتید والیبال است؟
پاس اتفاق مشترک تمام والیبال در کمپلکس ۱ و ۲ می‌باشد و پاس دادن در والیبال نقش اساسی در برد تیم‌ها ایفا می‌کند.
تمام بازیکنان باید پاس دادن را به صورت عالی انجام دهند با توجه به اینکه در والیبال روز دنیا سرعت سرویس‌ها بالا و شدت آنها زیاد است ممکن است دریافتها به پاسور نرسد و یا تیم بعد از دفاع، توپ گیری انجام دهد و به جز پاسور شخص دیگری مجبور به پاس دادن شود.
در نتیجه به این مهارت باید نگاه ویژه‌ای داشت. تمامی بازیکنان والیبال باید بتوانند این مهم را درک کنند و در صدد یادگیری باشند.
پاس چیست؟
پاس به معنی انتقال توپ به مناطق حمله تیم جهت حمله کردن بازیکنان(مهاجمین) و گرفتن امتیاز از تیم حریف می‌باشد. پاس دادن می‌تواند با تکنیک پنجه و یا ساعد شکل گیرد و تمامی بازیکنان باید بتوانند این مهارت را عالی اجرا کنند.
آموزش پاس
وقتی تکنیک پنجه زدن و ساعد زدن به حد قابل قبولی رسید و مربی متوجه این موضوع شد که مهارت در پنجه و ساعد به حدی رسیده است که باید ! می‌تواند شروع به آموزش مفاهیم پاس و پاس دادن کرد.
بازیکنان در سطح نونهالان و نوجوانان باید بتوانند توپ‌ها را به بهترین شکل ممکن در اختیار مهاجمین قرار دهند. با رعایت استانداردهای پنجه و ساعد و تا جای ممکن درست انجام دادن مهارت‌ها، توپ‌ها با ارتفاع، عمق، سرعت درست به مهاجمین پاس داده شود. در این رده سنی پست تخصصی نداریم و باید تا حد قابل قبولی همه بازیکنان توانایی داشته باشند و در طول مسابقه و تمرینات به هم پاس داده و در شرایط پاس دادن قرار گیرند.
تمریناتی که باعث دقت در پنجه زدن و ساعد زدن باید به تکرار و در هر جلسه از تمرینات انجام شود و تمرکز روی پنجه زدن بیشتر باشد و تا جای ممکن باید خطا در پنجه‌ها کم شود.
پاس دادن از مناطق مختلف زمین شرایط مختلفی دارد و نیاز به توضیحات بیشتری دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
پاسوری (Setter)
با بالا رفتن سن و سطح بازیکنان والیبال و نزدیک شدن به سن نوجوانان پیشرفته و جوانان، نوبت به انتخاب پست تخصصی می‌رسد و با توجه به استانداردهای هر پست،علاقه بازیکنان و استعدادهای آنها می‌توان پیشنهاد پست‌های مختلفی از والیبال را به بازیکنان داد که اغلب خودشان به مربیان اعلام می‌کنند و برای گرفتن مشاوره نزد مربیان می‌آیند.
کسانی که دقت بالایی در پنجه زدن دارند و از درک بالایی در والیبال برخوردار هستند و همچنین تکنیک مناسب و فیزیک مناسب دارند می‌توانند گزینه خوبی برای پست پاسوری باشند.
پاسورها افرادی با دقت، مسئولیت پذیر، سخت گوش، باهوش و با ذکاوت هستند و باید از قدرت رهبری بالایی در تیم برخوردار باشند.
افرادی با این مشخصات نیاز به توجه ویژه‌ای جهت فراگیری مهارت‌های پاسوری دارند.وقتی چنین افرادی برای پست پاسوری انتخاب می‌شوند باید بتوانند خلاقیت و مهارت بالایی در پنجه زدن را در هر جای زمین و شرایط مسابقه اجرا کنند و برای مهاجمین تیم خود شرایط خوبی را جهت حمله قدرتمند به حریف مهیا کنند.
استانداردهای پاس
وقتی صحبت از پاسور شد و مطالبی در این رابطه گفته شد به این موضوع مهم می‌رسیم که پاس‌ها باید از کیفیت خوب از لحاظ ارتفاع، عمق و سرعت مناسب داشته باشند و این امر فرد به فرد متفاوت است و پاسورها باید نسبت به توانایی مهاجمان خود توپ‌ها را در اختیار آنها قرار دهند و بتوانند پاس‌های دلخواه مهاجمین را تامین کنند. همانطور که اشاره شد کیفیت پاس به عوامل زیر بستگی دارد:
- ارتفاع: skill یا مهارت در پاس باید ارتفاع معین و مشخصی از تور داشته باشد و این پاس برای مهاجم و فرد حمله کننده قابل استفاده یا زدن باشد. ارتفاع پاس در سطح نونهالان و نوجوانان تازه کار، در موازات تور و بلند و با قوس انجام خواهد شد به دلیل اینکه این والیبال آموزان و بازیکنان هنوز مهارت لازم را برای گام- پرش- ضربه و فرود به طور کامل یاد نگرفته‌اند، توپ با ارتفاع برای مهاجم ارسال می‌شود.
- عمق: در هنگام پاس دادن باید توجه به این نکته شود که توپ بیش از حد به تور و آنتن‌ها نزدیک یا دور نباشد، نه خیلی داخل و روی تور و نه خیلی بیرون و دور از تور. معمولاً بین دو تا سه توپ یعنی بین ۴۰ تا ۶۰ سانتی‌متر از تور و با ارتفاع مناسب پاس قابل قبول و استانداردی می‌باشد.
- سرعت: سرعت در پاس جزو موارد ضروری و مهم بوده و در سطوح مختلف شرایط متفاوتی را دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
آشنایی با انواع پاس در والیبال
به طور کلی پاس‌ها به دو دسته بلند و سرعتی تقسیم می‌شوند. منظور از پاس‌های بلند پاس‌هایی است که در طول تور از آنها استفاده می‌شوند و پاس‌های سرعتی اغلب از نزدیک‌ترین فاصله پاس تا حمله به سمت زمین حریف شلیک می‌شود.
پاسورها معمولاً از طول تور برای پاس دادن استفاده می‌کنند و یا پاس را به بازیکن سرعتی می‌دهند که با کمترین زمان از دریافت تا رسیدن به توپ به دست پاسور فرآیند حمله را انجام می‌دهد .
انواع پاس بلند
- پاس کنده: پاسی است که بلند و با ارتفاع و قوس زیاد به منطقه ۴ یا ۲ ارسال می‌شود و کاربرد آن بیشتر در سطوح پایه و نیمه پیشرفته می باشد.
- پاس تیز : این پاس با ارتفاع کمتر از پاس کنده و با سرعت زیادتر به سمت منطقه ۴ یا ۲ ارسال می‌شود. این پاس در سطوح بالا کاربرد دارد و چون دفاع‌ها قوی‌تر هستند و برای مهاجمین مانع‌های محکمی برای جلوگیری از حمله می‌شوند، پاسورها به منظور جا گذاشتن دفاع‌ها از این پاس‌ها استفاده می‌کنند.
- پاس سوپر : این نوع پاس برای مواجه کردن مهاجمین تیم خودی با حداقل دفاع روی تور استفاده می‌شود و از سرعت بالا و ارتفاع بسیار کم از سطح تور برخوردار است و حتی برای مهاجم بسیار کار سختی است که این پاس را اسپک بزند ولی با این وجود در سطوح تاپ لول از این پاس‌ها استفاده‌های زیادی می‌شود و بازیکنان زیادی در دنیا قابلیت زدن این پاس‌ها را دارند. پاس سوپر معمولاً با تک دفاع مواجه خواهد شد. اگر این پاس در تایم مناسب توسط مهاجم قطع نشود، توپ از زمین خارج خواهد شد.
- پاس کنده مونده : این پاس به منظور گول زدن دفاع‌های حریف در مقاطعی از مسابقه انجام می‌شود که توپ از بازیکن سرعتی رد می‌شود و بازیکن قدرتی زن یا پشت خط زن به توپ ضربه می‌زند و معمولاً این پاس‌ها نیز با تک دفاع مواجه خواهد شد. این پاس از آنتن فاصله زیادی دارد.
- پاس پشت خط : زمانی که بازیکن پشت خط زن جزو نفرات عقب است، پاسور باید پاس پشت را با فاصله بیشتری از تور برای او رها کند که موقع جهش پشت خط زن بالا و روی خط یک سوم قرار نگیرد و خطای پا را انجام ندهد.
انواع پاس سرعتی
- پاس بسته : این پاس با کمترین فاصله پاسور با مهاجم سرعتی انجام خواهد شد و پاس را بالا سر خود رها کرده و عقب می‌رود و بازیکن سرعتی در تایمی که مناسب است جهش کرده و اسپک می‌زند. ارتفاع پاس از تور بستگی به پرش و قد بازیکن سرعتی دارد.
- پاس باز : این پاس نیز با سرعت بالا انجام می‌شود و بازیکن سرعتی با فاصله یک دست از پاسور جهش کرده و پاسور توپ را از زیر دست او رها کرده و بازیکن سرعتی سریعاً به توپ ضربه زده و حمله می‌کند.
- پاس بریده : این پاس موازی با تور با ارتفاع بین ۵۰ تا ۷۰ سانتی‌متر رها شده و بازیکن سرعتی زن با فاصله حدوداً ۲ متری از پاسور جهش کرده و به محض رد شدن توپ از دست سرعتی زد حریف توپ را قطع کرده(می برد) و هم حمله ز=را به سمت زمین حریف انجام می‌دهد.
- پاس سرعتی پشت (کوتاه پشت) : این پاس همانند پاس باز و یا بسته می‌باشد با این تفاوت که به جای اینکه حمله از جلوی پاسور انجام شود، از پشت پاسور انجام می‌شود و بازیکن سرعتی پشت پاسور حرکت کرده و به توپ ضربه می‌زند.
- پاس‌های سرعتی چنگ: این پاس کمی با سرعت و فاصله بیشتر از پاسورها رها می‌شود و یک قوس نسبتا کمی دارد ولی از پاس باز کمی بیشتر است و بازیکن با مکث بیشتری به توپ ضربه می‌زند.
پاس‌های بیشتری در رابطه با بازیکن سرعتی وجود دارد که کم کاربردتر است و با این وجود دیگر نیازی به توضیح بیشتر در رابطه با پاس‌های سرعتی نیست!
- پاس پایپ : این پاس در اختیار بازیکن دریافت کننده قدرتی قرار می‌گیرد که جزو نفرات عقب زمین است و نمی‌تواند در منطقه یک سوم حمله کند. بعد از رسیدن توپ به پاسور بازیکن سرعتی زن پرش کرده و بازیکن منطقه عقب زمین پرش کرده و پاس پایپ را اسپک می‌زند. ارتفاع این پاس حدوداً 1 متر بالاتر از سطح تور است و تقریباً وسط یک سوم رها شده و آماده حمله می‌باشد.
مطالب عنوان شده از زمانی محقق است که دریافت‌های تیم خودی به صورت عالی و یا خوب به پاسور برسد ولی اگر تیم حریف به صورتی عملکرد داشته باشد که دریافتها به صورت عالی و خوب به پاسور نرسد مبحث مهم و کاربردی مطرح می‌شود که در ادامه مطالب به توضیح کامل آن می‌پردازیم:
اگر تیمی در دریافت اول مشکل دارد و یا تیمی آنقدر خوب سرویس می‌زند که توپ‌ها به پاسور نمی‌رسد و یا تیم بسیار عالی دفاع کرده و توپگیری داخل میدان کار خود را به نحو احسن انجام می‌دهد! بحث مهمی به نام های بال (High Ball) در والیبال به وجود می‌آید.
پاس های بال (HighBall) چیست؟ ( توپ بلند)
به توپ‌هایی که بعد از سرویس سنگین تیم حریف به دست پاسور نرسد و در انتهای زمین حفظ شود از انتهای سه منطقه! عقب زمین (5/6/1) نیاز به پاس‌های بلند به سمت مناطق ۲ و ۴ است که باید با ارتفاع زیاد و با حفظ فاصله از تور به مهاجمین پاس داده شود.
زمانی که تیمی در دفاع روی تور و توپ گیری داخل میدان قرار دارد و تیم حریف حمله می‌کند، پس از دفاع ناقص و یا توپ گیری عقب زمین، تمامی بازیکنان باید توانایی پاس دادن به یکدیگر را داشته باشند اگر توپگیری انجام شود ولی پاس درستی انجام نشود و بازیکنان پاس بی‌کیفیتی به هم بدهند که نشود با قدرت حمله کرد، باید توپ را به زمین حریف بفرستند و فرصت حمله را به این تیم بدهند و قطعاً در پایان نمی‌توانند نتیجه درخور توجهی را کسب کنند.
تا جای ممکن برای پاس دادن باید از پاسور استفاده کرد ولی گاهی در جریان بازی موقعیت‌هایی پیش خواهد آمد که سایر بازیکنان باید وظیفه پاس دادن را انجام دهند و اگر همگی به میزان قابل قبولی بتوانند در زمین پاس های بال و کلاً پاس بدهند می توانند از توپ‌ها نهایت استفاده را ببرند.
