توپگیری در والیبال

در ادامه مجموعه آموزش های والیبال بعد از آشنایی با دفاع و انواع آن، در این مقاله به توپگیری یا همان دفاع داخل میدان خواهیم پرداخت.

توپگیری یا Dig چیست؟

توپگیری والیبال (توپ گیری والیبال) به هر عملی گفته می شود که یک بازیکن در پاسخ به اسپک (حمله از روی تور حریف)  انجام می دهد تا از برخورد توپ با زمین جلوگیری کند که برخی به اشتباه به آن دریافت آبشار هم می گویند. تکنیک ها و مهارت های زیادی هست که یک بازیکن باید آنها را داشته باشد تا یک توپگیر عالی نامیده شود اما بازی خوانی مهمترین آنهاست. افت، غلت، شیرجه و خیلی از تکنیک های دیگر والیبال به بازیکن کمک می کند تا مهارت توپگیری خود را بالا ببرد.

برای اینکه بازی خوانی خود را تقویت کنید به حرکات بازیکنان حریف با دقت بیشتری نگاه کنید و آنها را به خاطر بسپارید. سعی کنید بین رفتار آنها رابطه منطقی پیدا کنید. این روابط را زیر نظر داشته باشید و آنها را مدام تست کنید تا به نتیجه مطلوبی برسید.

برای مثال پاسوری را در نظر بگیرید که در موقعیت دریافت عالی در دریافت های ارسالی به منطقه 3 همواره پاس بریده می دهد و مدافع وسطی که فقط می تواند این توپ را به جلوی منطقه 5 حریف بزند. یه توپگیر خوب این فرضیه را بارها و بارها با دریافت های متنوع و موقعیت های مختلف آزمایش می کند و بر اساس تحلیل خود و کمک مربیان به جاگیری و عکس و العمل مناسب برای توپگیری می رسد. 

نکته مهم: در بازی والیبال گاهی توپگیری و دریافت با هم اشتباه گرفته می شوند. برای اینکه این موضوع در ذهنتان شفاف شود به خاطر داشته باشید که دریافت، عکس العمل ما در مقابل سرویس تیم حریف است و در COMPLEX1  به آن پرداخته می شود. در حالی که توپگیری عکس العمل ما به اسپک یا حمله حریف از روی تور است.

برای آشنایی بیشتر با COMPLEX ها در والیبال می توانید مقاله کمپلکس 1-2 را مطالعه نمایید 

توپگیری وظیفه کیست ؟

قبل از پاسخ دادن به این سوال باید یادآوری کنیم که عمل دفاع در والیبال موقع حمله تیم حریف در 2 نقطه صورت می گیرد. اول از همه روی تور و سپس داخل میدان که ما از آن به توپگیری یاد می کنیم. دفاع روی تور بر اساس استراتژی تیم از 1 تا 3 نفر متغیر بوده و بر اساس چینش آنها دفاع داخل میدان شکل خواهد گرفت.

پس نکته مهم در توپگیری این است که ابتدا تعداد مدافعین روی تور را مشخص کرده، سپس بر اساس آن سیستم ها و جاگیری های مختلف بازیکنان عقب زمین را تعیین کنیم. با این تفاسیر تمامی بازیکنان در چرخش ها و سیستم های مختلف ممکن است در توپگیری شرکت داشته باشند.

به طور قطع می توان گفت یکی از مهارت هایی که تمامی بازیکنان والیبال در همه پست های تخصصی باید به آن تسلط داشته باشند، مهارت توپگیری است.

توجه مهم: مهارت توپگیری در والیبال نیازمند آمادگی ذهنی بازیکنان و متعهد بودن آنهاست. پس اگر ذهنیت شما این است که تمامی حملات تیم حریف را می توان توپگیری کرد این مقاله را با ما ادامه دهید ؛)

سیستم های توپگیری

واژه سیستم در ورزش والیبال واژه ای پرتکرار است. چرا که والیبال یک ورزش آکادمیک تلقی می شود و از قواعد خاص و ویژه ای پیروی می کند. اما سیستم توپگیری یک تیم به مدل جابجایی و جاگیری بازیکنان حین حمله تیم حریف گفته می شود که بر اساس تعداد مدافعین ما در روی تور می تواند متغیر باشد. پس در واقع سیستم توپگیری یک استراتژی دفاعی است و ما آن را هماهنگی مدافعین عقب و جلوی زمین و نحوه ایستادن آنها در زمین با هدف ایجاد بهترین موقعیت برای جلوگیری از برخورد توپ با زمین تعریف می کنیم.

آشنایی با انواع سیستم های توپگیری بر اساس تعداد مدافعین روی تور

با توجه به اینکه ممکن است تعداد مدافعین روی تور از 0 تا 3 نفر متغیر باشد، سیستم های متنوعی شکل می گیرند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

تک دفاع

در این بخش در خصوص سیستم های دفاعی با یک مدافع صحبت خواهیم کرد.

سیستم 1_2_3

در این آرایش که بر مبنای تک مدافع روی تور تشکیل می شود، 2 نفر به حمایت از او برای توپ های جاخالی و ضربات نرم پرداخته و سه نفر با چیدمانی در فضای خالی بین آنها (همانطور که در شکل قابل مشاهده است) قرار خواهند گرفت تا ضربات محکم تر را پاسخ دهند. در این شکل جاگیری که در والیبال پایه بسیار پرکاربرد است، بازیکنان سعی دارند تا با ایجاد توازنی در خطوط مختلف دفاعی از برخورد توپ به زمین چلوگیری کنند.

سیستم 1_3_2

تفاوت این سیستم با قبلی در تعداد حمایت کننده ها از مدافع روی تور هست. از این سیستم زمانی استفاده می شود که ما یقین پیدا کردیم تیم مقابل از حمله ضعیف تری برخوردار بوده و احتمال اینکه مهاجمان آنها از ضربات جاخالی و اسپک های نرم استفاده کنند بیشتر از حملات اسپک های محکم است.

دو دفاع

قرار گرفتن دو مدافع در روی باعث می شود تا آرایش بازیکنان عقب زمین متنوع تر شود که به آنها خواهیم پرداخت.

سیستم توپگیری چرخشی / پادساعتگرد

با شکل گیری دو مدافع روی تور در مقابل مهاجم و جمله تیم حریف، سایر بازیکنان این فرصت را دارند تا با جابجایی بر خلاف عقربه های ساعت به جاگیری مناسبی برای توپگیری برسند.  از نظر تعداد بازیکنان این سیستم را 2_1_3 نیز می توان نامید. نکته قابل توجه در این سیستم، جابجایی و قرارگرفتن بازیکنان با توجه به منطقه پاسور (اینکه جزو بازیکنان جلو هست یا عقب) است که به صورت های زیر  پیاده سازی می شود:

مزایا

• امکان امتیازگرفتن تیم حریف از جاخالی را کاهش می دهد
• به راحتی می توان توپ های راست به راست را مهار کرد
• اسپک زاویه را می توان توپگیری کرد و در مسیر آن قرار گرفت
• پاسور تقریباً در محل ایده آلی از نظر جاگیری قرار دارد و برای توپ های برگشتی نیاز به جابجایی زیادی ندارد
• بازیکن دریافت کننده قدرتی ما برای حملات بعدی در دسترس است
• اسپکرها مسیر حمله خود را دارند و امکان برخورد آنها با یکدیگر کم است

معایب

• فضای خالی به وجود آمده در منطقه 6
• امکان درگیر شدن پاسور تیم برای گرفتن جاخالی و سخت شدن کار تیم در حمله برگشتی
• نیاز به ایجاد هماهنگی زیاد بین بازیکنان و جابجایی های هوشمندانه در زمین
• پتانسیل زیادی وجود دارد برای گیج شدن بازیکنان در زمین حین توپگیری

سیستم توپگیری ساعتگرد یا دفاع آزاد متحرک

دفاع آزاد متحرک به بازیکنی گفته می شود که در شکل گیری دفاع روی تور نقشی نداشته، چرا که  حمله تیم حریف از منطقه دیگری انجام شده و پاسور تیم حریف پاس را در اختیار مهاجم هدف (روبروی) او قرار نداده است. این بازیکن بایستی به جمع مدافعین داخل میدان اضافه شده و اقدام به توپگیری نماید.

سه دفاع

سیستم توپگیری آلفا بتا  

در والیبال روز دنیا و سطح حرفه ای که سه مدافع روی تور به راحتی در کنار هم قرار می گیرند، این سیستم شکل می گیرد. در توپیگیری آلفا که نسبت به بتا مدل جاافتاده تری هم هست، آرایش سه بازیکن عقب مدافع عقب زمین به شکلی است که امکان جمع کردن توپ های جاخالی و اسپک های نرم را فراهم می کند. از این سیستم اغلب زمانی استفاده می شود که مهاجمان حریف از اسپک ضعیف تری برخوردار باشند و تیم ما مدافعین روی تور خوبی داشته باشد.

اما در سیستم توپگیری بتا که اغلب برای مواجهه با حملات قوی تر از آن استفاده می شود، بسته به محل ایستادن بازیکن منطقه 5 (اغلب لیبرو) از تنوع بیشتری برخوردار است. برخی از مربیان برای حالات مختلف بتا نامگذاری های متنوع تری هم دارند تا در تمرینات بتوانند آنها را از هم تفکیک کنند. از سیستم بتا تنها در حملات منطقه 4 حریف آن هم در زمان تشکیل دفاع سه نفره استفاده می شود. توپگیری آلفا بتا و تفاوت های آن در شکل زیر نمایش داده شده است:

اما نوع دیگری هم از جاگیری بازیکنان عقب زمین دیده می شود که در آن هر سه بازیکن متمایل به خط سرویس قرار گرفته و پیش بینی آنها این است که مهاجم حریف با احتمال بالایی توپ را به انتهای زمین خواهد رساند. مدل قرارگیری بازیکنان را در شکل زیر با هم میبینیم. نامگذاری این سیستم با شماست …

ما در این مقاله به معرفی سیستم های توپگیری یا همان آرایش مدافعین عقب زمین پرداختیم. بدون شک سیستم ها، مدل ها و استراتژی های دفاعی دیگری هم وجود دارد و در آینده هم خواهد آمد. معنی این جمله آن است که هیچ استراتژی کلی وجود ندارد که بدون عیب و نقص در تمامی تیم ها و رده های سنی کارکرد داشته باشد. پس از تمامی بازیکنان و مربیان عزیز خواهشمندیم تا در خصوص استفاده از این سیستم ها در تیم ها و مسابقات خود کلیه جوانب را در نظر گرفته و بهترین الگو را برای تیم و بازیکنان خود خلق کنند.